Bài giảng Ngữ văn Lớp 7 - Bài: Thực hành Tiếng Việt

Nội dung text: Bài giảng Ngữ văn Lớp 7 - Bài: Thực hành Tiếng Việt

1. THỰC HÀNH TIẾNG VIỆT
2. KHỞI ĐỘNG Trả lời cá nhân các câu hỏi sau
3. 1. Tìm các cặp câu thơ có sự đối lập về nghĩa trong các ví dụ sau: Sông được lúc dềnh dàng Chim bắt đầu vội vã Có đám mây mùa hạ Vắt nửa mình sang thu. (“Sang thu”- Hữu Thỉnh) 2. Tìm hình ảnh thể hiện biện pháp tu từ so sánh trong đoạn thơ sau. Qua hình ảnh so sánh đó cho em cảm nhận như thế nào về đất nước? Đất nước bốn nghìn năm Vất vả và gian lao Đất nước như vì sao Cứ đi lên phía trước (Thanh Hải)
4. 3. Tìm câu hỏi trong các câu thơ sau? Nêu tác dụng của các câu hỏi đó. a) Tu hú ơi, chẳng đến ở cùng bà Kêu chi hoài, trên những cánh đồng xa? (“Bếp lửa”- Bằng Việt) b) Sao anh không về chơi thônVĩ? Nhìn nắng hàng cau nắng mới lên (“Đây thôn Vĩ Dạ”- Hàn Mặc Tử) c) Bác đã đi rồi sao Bác ơi! Mùa thu đang đẹp, nắng xanh trời. (“Bác ơi”- Tố Hữu)
5. Câu hỏi Từ ngữ, hình ảnh thể hiện Tác dụng Câu 1 Sông được lúc dềnh Gợi đặc điểm của cảnh vật lúc thu sang, dàng>< Chim bắt đầu vội sự đối lập của sự vật phút giao mùa. vã Câu 2 Đất nước như vì sao Gợi vẻ đẹp lung linh, sức sống trường tồn bất diệt của đất nước, niềm tin tự hào của tác giả về đất nước. Câu 3.a Kêu chi hoài, trên những Lời trách nhẹ, yêu thương với con tu hú cánh đồng xa? - âm thanh của đồng quê. Câu 3.b Sao anh không về chơi Lời mời gọi, lời trách khéo. thôn Vĩ? Câu 3.c Bác đã đi rồi sao Bác ơi! Thể hiện tình cảm tiếc thương, ngỡ ngàng trước sự ra đi của Bác.
6. HÌNH THÀNH KIẾN THỨC
7. 1. Bài tập 1 sgk/48 Khổ 1 bài “ Mẹ”- Đỗ Trung Lai Lưng mẹ còng rồi Cau thì vẫn thẳng Cau - Ngọn xanh rờn Mẹ - Đầu bạc trắng Cau ngày càng cao Mẹ ngày càng thấp Cau gần với trời Mẹ thì gần đất Trong hai khổ thơ đầu của bài thơ “Mẹ” (Đỗ Trung Lai), các dòng thơ được bố trí thành từng cặp có sự đối lập (trái ngược) nhau về nghĩa. Em hãy cho biết cách bố trí như vậy có tác dụng gì?
8. 1. Bài tập 1: sgk/48 *Hình ảnh đối lập trong 2 khổ thơ đầu bài “ Mẹ”- Đỗ Trung Lai + Lưng mẹ còng cau vẫn thẳng; + Cau - ngọn xanh rờn mẹ - đầu bạc trắng; + Cau ngày càng cao mẹ ngày một thấp; + Cau gần với giời mẹ thì gần đất. *Tác dụng: - Tạo sự tương phản giữa hình ảnh cau và mẹ. - Làm tăng tính biểu cảm cho hình ảnh người mẹ và nỗi niềm của người con. - Khơi gợi cảm xúc trong lòng người đọc.
9. 2.Bài tập 2 sgk/48 Tác dụng miêu tả, biểu cảm của biện pháp tu từ so sánh được sử dụng trong khổ thơ: Một miếng cau khô Khô gầy như mẹ Con nâng trên tay Không cầm được lệ *Biểu hiện của biện pháp tu từ: - Tác giả miêu tả gián tiếp hình ảnh người mẹ qua biện pháp tu từ so sánh: “Một miếng cau khô Khô gầy như mẹ” - So sánh “Miếng cau khô” với hình ảnh của “mẹ” ở dáng vẻ bề ngoài "khô gầy" qua phép so sánh ngang bằng với từ so sánh “như”.
10. 2.Bài tập 2 sgk/48 - Tác dụng: Giúp lời thơ tăng sự gợi hình, gợi cảm (giá trị miêu tả, biểu cảm cho lời thơ) + Giá trị miêu tả: Dáng vẻ già nua, thiếu sức sống của mẹ khô gầy như nhánh cau khô. + Giá trị biểu cảm: +1 Gợi niềm xúc động bùi ngùi của con trước hình ảnh người mẹ già có dáng vẻ "khô gầy", dáng vẻ đã già đi nhiều rồi. +2 Lời thơ gợi nhiều ý tứ và xúc động nơi trái tim bạn đọc khi nghĩ về mẹ.
11. 3. Bài tập 3 sgk/48 Chỉ ra vai trò của câu hỏi “Sao mẹ ta già?” đối với việc thể hiện tình cảm tác giả. - Nội dung câu hỏi: Câu hỏi “Sao mẹ ta già?” là một câu hỏi của người con khi ngước lên nhìn trời. + Con nhận ra quỹ thời gian của mẹ không còn nhiều. + Con hiểu quy luật “sinh, lão, bệnh, tử” của đời người không ai tránh được và ngày con xa mẹ đang đến gần. + Đau đớn xót xa trước quy luật nghiệt ngã ấy, người con tự vấn trời xanh “Sao mẹ ta già?”
12. 3. Bài tập 3 sgk/48 Chỉ ra vai trò của câu hỏi “Sao mẹ ta già?” đối với việc thể hiện tình cảm tác giả. Tác dụng: Một câu hỏi tu từ chất chứa bao cảm xúc vang lên không lời đáp, câu hỏi ấy cho thấy trong lòng người con chất chứa bao nỗi niềm nhức nhối. + Con bần thần trước sự già đi quá nhanh của mẹ + Xót xa vì thời gian trôi quá nhanh, kéo theo tuổi già và sự gầy mòn của người mẹ + Đồng thời thể hiện khát vọng mẹ được sống mãi bên con. ->Biểu hiện tình yêu con dành cho mẹ
13. 4. Bài tập 4 sgk/48 Các câu hỏi trong bài thơ “Ông đồ” - Người thuê viết nay đâu? - Hồn ở đâu bây giờ? - Tác dụng: + Câu thơ “Người thuê viết nay đâu?” Thể hiện sự thảng thốt ngạc nhiên khi vắng bóng người thuê viết - những người từng tìm đến mua chữ ông đồ với niềm trân trọng yêu mến. Cũng là sự ngạc nhiên xót xa khi nét đẹp văn hóa, nét đẹp tâm hồn người không còn nữa, khi ông đồ trở thành người nghệ sĩ mất công chúng. + Câu thơ “Hồn ở đâu bây giờ?” gợi niềm xót xa, tiếc nuối khi ông đồ vắng bóng, khi một nền văn hóa bị lụi tàn, trôi vào dĩ vãng.
14. VẬN DỤNG
15. 1. Bài tập 1 Tìm và chỉ ra giá trị biểu cảm, miêu tả của biện pháp tu từ so sánh trong các đoạn thơ, đoạn văn sau. a. Quê hương tôi có con sông xanh biếc Nướ c gương trong soi tóc những hàng tre Tâm hồn tôi là môṭ buổi trưa hè Tỏa nắng xuống lòng sông lấp loáng. (Tế Hanh)
16. 1. Bài tập 1 Tìm và chỉ ra giá trị biểu cảm, miêu tả của biện pháp tu từ so sánh trong các đoạn thơ, đoạn văn sau. b. Mỗi chiếc lá rụng có một linh hồn riêng, một tâm tình riêng, một cảm giác riêng. Có chiếc tựa mũi tên nhọn, tự cành cây rơi cắm phập xuống đất như cho xong chuyện, cho xong một đời lạnh lùng, thản nhiên, không thương tiếc, không do dự vẩn vơ. Có chiếc lá như con chim bị lảo đảo mấy vòng trên không, rồi cố gượng ngoi đầu lên, hay giữ thăng bằng cho chậm tới cái giây nằm phơi trên mặt đất. Có chiếc lá nhẹ nhàng khoan khoái đùa bỡn, múa may với làn gió thoảng, như thầm bảo rằng sự đẹp của vạn vật chỉ ở hiện tại: cả một thời quá khứ dài dằng dặc của chiếc lá trên cành cây không bằng một vài giây bay lượn, nếu sự bay lượn ấy có vẻ đẹp nên thơ. Có chiếc lá như sợ hãi, ngần ngại rụt rè, rồi như gần tới mặt đất, còn cất mình muốn bay trở lại cành. Có chiếc lá đầy âu yếm rơi bám vào một bông hoa thơm, hay đến mơn trớn một ngọn cỏ xanh mềm mại. (Khái Hưng)
17. Đáp án bài 1 phần Vận dụng a. Tâm hồn là cái trừ u tươṇ g đươc̣ so sánh vớ i môṭ buổi trưa hè là cái cu ̣ thể. Buổi trưa hè gơị môṭ không gian nóng bỏng, đầy nắng, gió, tiếng ve, hoa phươṇ g qua đó cho thấy tâm hồn “tôi” rất nhaỵ cảm, yêu thiên nhiên, yêu quê hương tha thiết.
18. b. Các hình ảnh so sánh: + Có chiếc tựa mũi tên nhọn; + Có chiếc lá như con chim bị lảo đảo mấy vòng trên không; + Có chiếc lá nhẹ nhàng khoan khoái đùa bỡn, múa may với làn gió thoảng như thầm bảo rằng sự đẹp của vạn vật chỉ ở hiện tại; + Có chiếc lá như sợ hãi, ngần ngại rụt rè, rồi như gần tới mặt đất, còn cất mình muốn bay trở lại cành; + Có chiếc lá đầy âu yếm rơi bám vào một bông hoa thơm, hay đến mơn trớn một ngọn cỏ xanh mềm mại. - Sự vật được đem ra so sánh: Chiếc lá vô tri, vô giác và không có sức sống. - Hoàn cảnh: Đã già và hết nhựa, theo quy luật của tự nhiên thì nó phải rời cành và rụng xuống. - Sự vật, trạng thái dùng để so sánh: Mũi tên nhọn, con chim bị lảo đảo, thầm bảo, một vài giây bay lượn, sợ hãi, ngần ngại, rụt rè, muốn bay trở lại cành,...Không vô tri vô giác mà có đủ các cung bậc tình cảm vui buồn của con người.
19. 2. Bài tập 2 Viết đoạn văn (5 – 7 câu) trong đó có sử dụng ít nhất 2 -3 cặp từ trái nghĩa để tạo nên phép đối và có một câu hỏi tu từ
20. Rubric Đánh giá đoạn văn bài 2 Tiêu chí Mức xuất sắc Mức khá Mức trung bình Mức yếu, kém Mức kém đánh giá (9-10) (7-8) (5-6) (3- 4) (0-2) Hình thức Đảm bảo hình Đảm bảo hình Đảm bảo hình Đúng hình Không đúng đoạn văn, thức đoạn văn thức đoạn văn thức đoạn văn thức đoạn văn, hình thức đoạn chữ viết, Chữ viết đúng Chữ viết đúng Chữ viết đúng chữ viết sai văn, chữ viết chính tả chính tả chính tả, trình chính tả chính tả, gạch sai chính tả, Trình bày sạch bày rõ ràng xóa gạch xóa nhiều đẹp Nội dung Nội dung sâu Nội dung khá Nội dung chưa Nội dung sơ Nội dung quá sắc, các câu văn sâu sắc, các câu sâu sắc, các câu sài, các câu hời hợt, sơ sài, hướng về chủ văn hướng về có hướng về chủ văn hướng về không ăn nhập đề, logic chủ đề, khá đề. chủ đề, rời rạc logic