Bài giảng Ngữ văn 8 - Bài: Phân tích một tác phẩm thơ

Nội dung text: Bài giảng Ngữ văn 8 - Bài: Phân tích một tác phẩm thơ

1. 1. Nêu tên một tác phẩm thơ Đường luật mà em yêu thích (trong SGK hoặc ngoài SGK). Hãy đưa ra một vài lời đánh giá về tác phẩm thơ đó. 2. Sau khi đọc hiểu một bài thơ Đường luật, chúng ta cần lưu ý những điều gì?
2. I/ Tìm hiểu yêu cầu của kiểu bài văn phân tích một bài thơ HOẠT ĐỘNG CẶP ĐÔI - Theo em, bài văn phân tích một tác phẩm thơ cần đáp ứng những yêu cầu gỉ? - Hãy chỉ ra những điều cần lưu ý thực hiện việc phân tích một tác phẩm thơ?
3. I/ Tìm hiểu yêu cầu của kiểu bài văn phân tích một bài thơ 1. Định hướng 1.1. Khái niệm - Phân tích một tác phẩm thơ là chỉ ra và làm rõ những điểm nổi bâṭ (thành công, có thể cả haṇ chế) trong nôị dung và nghê ̣thuâṭ của tác phẩm. - Người viết cũng có thể đi sâu tìm hiểu từ ng vấn đề, nêu những nhâṇ xét riêng của bản thân về tác phẩm. - Tác phẩm thơ có thể là bài thơ hoăc̣ tâp̣ thơ.
4. I/ Tìm hiểu yêu cầu của kiểu bài văn phân tích một bài thơ 1. Định hướng 1.2. Điều cần chú ý - Đọc kĩ tác phẩm, chú ý xác định nội dung và các yếu tố hình thức nổi bật. - Chỉ ra giá trị của các yếu tố hình thức trong việc thể hiện nội dung, chủ đề của tác phẩm, nhất là các sáng tạo đôc̣ đáo của người viết. - Xác định các luận điểm trong bài viết, lựa chọn các bằng chứng từ bài thơ cho mỗi luận điểm. - Liên hệ, so sánh với các bài thơ có cùng đề tài, chủ đề, thể loại để làm sáng tỏ thêm giá tri ̣của bài thơ đươc̣ phân tích. - Suy nghĩ, nhận xét về những thành công và hạn chế (nếu có) của bài thơ, về giá trị, sự tác động của tác phẩm đối với người đọc cũng như bản thân em.
5. II. LUYỆN TẬP - THỰC HÀNH VIẾT THEO CÁC BƯỚC 2. Thực hành 2.1. Thực hành viết theo các bước
6. Đề bài: Phân tích bài thơ “Vịnh khoa thi Hương” của Trần Tế Xương Phiếu học tập 01: Chuẩn bị Đọc kĩ đề bài, xác định yêu cầu của đề bài: Phân tích bài thơ “Vịnh khoa thi Hương” của Trần Tế Xương Dạng bài cần triển khai là gì? ........................................................... Xác định vấn đề mà đề bài yêu cầu người viết ........................................................... cần bàn luận là gì? ........................................................... Xác định chủ đề và một số nghệ thuật nổi bật ........................................................... trong bài thơ? ........................................................... Em dự định sẽ dùng những bằng chứng nào ........................................................... cho bài viết? ...........................................................
7. Đề bài: Phân tích bài thơ “Vịnh khoa thi Hương” của Trần Tế Xương a. Bước 1: Chuẩn bị: Xác định yêu cầu của đề bài. - Kiểu bài: nghị luận (về tác phẩm thơ) - Vấn đề nghị luận: Bài thơ “Vịnh khoa thi Hương” của Trần Tế Xương. - Về nội dung bài viết: làm rõ đặc sắc về nội dung (chủ đề) và nghệ thuật của bài thơ. Nêu được cảm nhận của bản thân về bài thơ. - Về phạm vi dẫn chứng: Sử dụng dẫn chứng trong bài thơ và các tác phẩm cùng đề tài.
8. Đề bài: Phân tích bài thơ “Vịnh khoa thi Hương” của Trần Tế Xương PHIẾU HỌC TẬP 02- PHIẾU TÌM Ý Tìm ý cho bài viết bằng cách trả lời câu hỏi Định hướng Dự kiến 1. Chủ đề của bài thơ là gì? Chủ đề: 2. Nghệ thuật trào phúng của bài thơ có gì đặc sắc? Nghệ thuật trào phúng: + Trần Tế Xương đã chọn những hình ảnh nào của khoa thi + Những hình ảnh đặc sắc: Hương năm Đinh Dậu? Hình ảnh đó có gì đặc biệt? ................................................................ + Việc lựa chọn từ ngữ để khắc hoạ các hình ảnh trên có gì + Từ ngữ đặc sắc để khắc họa hình ảnh trên: độc đáo? Có thể thay bằng các từ ngữ khác được không? ................................................................ + Tác giả đã vận dụng các phép đối như thế nào để nghệ + Phép đối thuật trào phúng được phát huy triệt để? ............................................................... 3. Các hình thức nghệ thuật trên đã làm rõ cho chủ đề bài Tác dụng: thể hiện nội dung: thơ như thế nào? 4. Đánh giá được thành công của bài thơ (về nghệ thuật, nội ............................................................... dung, đề tài, ...) ...............................................................
9. Đề bài: Phân tích bài thơ “Vịnh khoa thi Hương” của Trần Tế Xương a. Bước 1: Chuẩn bị: b. Bước 2: Tìm ý và lập dàn ý * Tìm ý: - Chủ đề của bài thơ: phê phán thực trạng thi cử ở thời kì đầu của một chế độ thực dân, nửa phong kiến; cảm thán cho tình trạng bi thảm của nền Nho học nước nhà trước nỗi nhục mất nước. - Nghệ thuật trào phúng trong bài thơ: + Chọn hình ảnh: tả thực cảnh trường thi: sĩ tử, quan trường, quan sứ, mụ đầm. + Nghệ thuật sử dụng ngôn từ thể hiện cụ thể: Từ tượng thanh “ậm ọe”, từ tượng hình “lôi thôi”; ngôn ngữ đời thường, đậm khẩu ngữ, được sử dụng linh hoạt “miệng thét loa”, “vai đeo lọ” “quan sứ, mụ đầm”; đảo ngữ: “lôi thôi sĩ tử”, “ậm ọe quan trường”
10. Đề bài: Phân tích bài thơ “Vịnh khoa thi Hương” của Trần Tế Xương a. Bước 1: Chuẩn bị: b. Bước 2: Tìm ý và lập dàn ý * Tìm ý: + Nghệ thuật sử dụng phép đối: Đối về từ loại, đối về hình ảnh: giữa hai câu thực: “sĩ tử - quan trường”, giữa hai câu luận: “quan sứ - mục đầm”; đối nhau trong hình ảnh được tạo nên ở hai câu thực với hai câu luận: “sĩ tử, quan trường” đối với “quan sứ, mụ đầm”. => Các hình thức nghệ thuật đã làm nổi bật chủ đề của bài thơ: Bức tranh hiện thực ghi lại một thời kì đau thương trong lịch sử khoa cử của dân tộc. Nỗi đau đớn, xót xa, sự nhục nhã trước hiện thực đau thương của lịch sử khoa cử của dân tộc.
11. Đề bài: Phân tích bài thơ “Vịnh khoa thi Hương” của Trần Tế Xương PHIẾU HỌC TẬP SỐ 03: Phiếu lập dàn ý (Sắp xếp các ý đã tìm được theo bố cục ba phần) Mở bài Giới thiệu khái quát về bài “Vịnh khoa thi Hương”, tác giả và đưa ra ý kiến chung về bài thơ. Thân bài 1. Nêu chủ đề và phân tích chủ đề. 2. Phân tích nghệ thuật theo bài thơ để làm sáng tỏ chủ đề: - Hai câu đề: Giới thiệu quang cảnh trường thi: chỉ ra NT sử dụng từ ngữ, phân tích tác dụng. - Hai câu thực và hai câu luận: Chỉ ra và phân tích nghệ thuật xây dựng hình ảnh, sử dụng từ ngữ, phép đối trong đoạn thơ. - Hai câu kết: Thái độ và nỗi lòng của nhà thơ trước tình cảnh đất nước. 3. Đánh giá đặc sắc về nội dung và nghệ thuật. 4. Mở rộng các tác phẩm cùng đề tài. Nêu lên những suy nghĩ và cảm xúc của bản thân về nội dung và nghệ thuật của bài thơ. Kết bài Khái quát lại cảm xúc, suy nghĩ của bản thân về yếu tố nội dung hoặc nghệ thuật đặc sắc đã trình bày.
12. Đề bài: Phân tích bài thơ “Vịnh khoa thi Hương” của Trần Tế Xương * Lập dàn ý: Mở bài - Giới thiệu tác giả: Trần Tế Xương là một nhà thơ tiêu biểu của văn học trung đại Việt Nam. Thơ ông chất chứa nhiều suy tư, cảm xúc của mình về xã hội đương thời– buổi giao thời cuối thế kỉ XIX – đầu thế kỉ XX. - Giới thiệu bài thơ: “Vịnh khoa thi Hương” là một trong những bài thơ Nôm, viết theo thể thất ngôn bát cú tiêu biểu của Trần Tế Xương - Ý kiến chung về bài thơ: Đây là một bài thơ trào phúng đặc sắc, tác giả dùng tiếng cười để phê phán thực trạng khoa cử ở thời kì đầu chế độ phong kiến nửa thực dân,
13. Đề bài: Phân tích bài thơ “Vịnh khoa thi Hương” của Trần Tế Xương * Lập dàn ý: Thân bài 1. Nêu chủ đề và phân tích chủ đề Trần Tế Xương sống vào buổi giao thời khi mà một xã hội lỗi thời đang tắt và một xã hội tuy mới mẻ nhưng hỗn độn đang hình thành. “Vịnh khoa thi Hương” được sáng tác năm 1897, khi ông tham gia kì thi Hương tại Hà - Nam. Qua việc miêu tả quang cảnh một kì thi, Trần Tế Xương đã phê phán thực trạng thi cử ở thời kì đầu của một chế độ thực dân, phong kiến; cảm thán cho tình trạng bi thảm của nền Nho học nước nhà trước nỗi nhục mất nước.
14. Đề bài: Phân tích bài thơ “Vịnh khoa thi Hương” của Trần Tế Xương * Lập dàn ý: Thân bài 2. Phân tích nghệ thuật theo bài thơ để làm sáng tỏ chủ đề: * Hai câu đầu: nhà thơ giới thiệu về kì thi Hương: “Nhà nước ba năm mở một khoa Trường Nam thi lẫn với trường Hà” Câu thơ với nhịp thơ 2/2/3 với âm điệu trang trọng, cách sử dụng từ ngữ trang trọng “nhà nước, mở một khoa”. Từ “nhà nước” là từ mới, xuất hiện khi thực dân Pháp đô hộ, lập nên một thể chế kì quái. Đây chính là điều bất thường của kì thi. -> Hai câu đề với kiểu câu tự sự có tính chất giới thiệu kì thi Hương năm 1987, dự báo một sự ô hợp, nhốn nháo, thiếu nghiêm túc trong thi cử buổi giao thời.
15. Đề bài: Phân tích bài thơ “Vịnh khoa thi Hương” của Trần Tế Xương * Lập dàn ý: Thân bài 2. Phân tích nghệ thuật theo bài thơ để làm sáng tỏ chủ đề: * Bốn câu thơ tiếp (hai câu thực và hai câu luận) với bút pháp tả thực, tác giả tái hiện cảnh trường thi vô cùng chân thực, sống động: - Nghệ thuật sử dụng phép đối được sử dụng vô cùng đặc sắc. Đối về từ loại; Đối về hình ảnh - Tác dụng: + Khắc họa một cách chân thực, sống động quang cảnh lộn xộn, phản cảm, nhục nhã trong kì thi Hương ở trường thi Hà Nam
16. Đề bài: Phân tích bài thơ “Vịnh khoa thi Hương” của Trần Tế Xương * Lập dàn ý: Thân bài 2. Phân tích nghệ thuật theo bài thơ để làm sáng tỏ chủ đề: • Bốn câu thơ tiếp - Nghệ thuật sử dụng ngôn từ: + Từ tượng thanh “ậm ọe”, từ tượng hình “lôi thôi” + Ngôn ngữ đời thường, đậm khẩu ngữ, được sử dụng linh hoạt + Đảo ngữ: - Tác dụng: Bốn câu thơ miêu tả chân thực bức tranh trường thi láo nháo, lộn xộn, ô hợp. Hình ảnh các sĩ tử thì mang vẻ luộm thuộm, khôi hài, bệ rạc. Tin tức chính quyền bỏ thi chữ Hán, bắt thi chữ Quốc ngữ và tiếng Pháp khiến họ lo lắng, hoảng loạn.
17. Đề bài: Phân tích bài thơ “Vịnh khoa thi Hương” của Trần Tế Xương * Lập dàn ý: Thân bài 2. Phân tích nghệ thuật theo bài thơ để làm sáng tỏ chủ đề: • Bốn câu thơ tiếp Bức tranh hiện thực ghi lại một thời kì đau thương trong lịch sử khoa cử của dân tộc. - >Tiếng cười của nhà thơ được bộc bộ ở nhiều cung bậc khác nhau. Đó là tiếng cười hài hước, chế diễu đả kích kẻ thù, bọn tay sai, chúng làm cho việc thi cử trở nên bệ rạc, hỗn loạn, tức cười hơn. Đau đớn hơn đó còn là tiếng cười tự trào