Hướng dẫn thực hiện chương trình giáo dục phổ thông môn Lịch sử và Địa lý Lớp 6 năm 2021 (CV 4040)

Nội dung text: Hướng dẫn thực hiện chương trình giáo dục phổ thông môn Lịch sử và Địa lý Lớp 6 năm 2021 (CV 4040)

1. Phụ lục I HƯỚNG DẪN THỰC HIỆN CHƯƠNG TRÌNH GIÁO DỤC PHỔ THÔNG MÔN LỊCH SỬ VÀ ĐỊA LÍ, LỚP 6 (Kèm theo Công văn số /BGDĐT-GDTrH ngày tháng năm 2021 của Bộ trưởng Bộ GDĐT) A. ĐỊA LÝ Nội dung Yêu cầu cần đạt Hướng dẫn thực hiện trong điều kiện (Quy định trong chương trình môn học) phòng, chống Covid-19 (Những yêu cầu cần đạt không có trong hướng dẫn ở cột này thì thực hiện theo yêu cầu cần đạt của chương trình môn học) TẠI SAO CẦN HỌC ĐỊA LÍ? – Những khái niệm cơ – Hiểu được tầm quan trọng của việc nắm các khái niệm Học sinh tự đọc bản và kĩ năng chủ yếu cơ bản, các kĩ năng địa lí trong học tập và trong sinh hoạt. – Những điều lí thú – Hiểu được ý nghĩa và sự lí thú của việc học môn Địa lí. khi học môn Địa lí – Địa lí và cuộc sống – Nêu được vai trò của Địa lí trong cuộc sống. BẢN ĐỒ: PHƯƠNG TIỆN THỂ HIỆN BỀ MẶT TRÁI ĐẤT – Hệ thống kinh vĩ – Xác định được trên bản đồ và trên quả Địa Cầu: kinh tuyến. Toạ độ địa lí tuyến gốc, xích đạo, các bán cầu; ghi được tọa độ địa lí của một địa điểm trên của một địa điểm trên bản đồ. bản đồ – Các yếu tố cơ bản – Nhận biết được một số lưới kinh vĩ tuyến của bản đồ thế Học sinh tự học của bản đồ giới. 1
2. Nội dung Yêu cầu cần đạt Hướng dẫn thực hiện trong điều kiện (Quy định trong chương trình môn học) phòng, chống Covid-19 (Những yêu cầu cần đạt không có trong hướng dẫn ở cột này thì thực hiện theo yêu cầu cần đạt của chương trình môn học) – Biết đọc các kí hiệu bản đồ và chú giải bản đồ hành chính, bản đồ địa hình. – Biết xác định hướng trên bản đồ và tính khoảng cách thực tế giữa hai địa điểm trên bản đồ theo tỉ lệ bản đồ. – Các loại bản đồ – Biết đọc bản đồ, xác định được vị trí của đối tượng địa thông dụng lí trên bản đồ. – Biết tìm đường đi trên bản đồ. – Lược đồ trí nhớ – Vẽ được lược đồ trí nhớ thể hiện các đối tượng địa lí Học sinh tự học thân quen đối với cá nhân học sinh. TRÁI ĐẤT – HÀNH TINH CỦA HỆ MẶT TRỜI – Vị trí của Trái Đất – Xác định được vị trí của Trái Đất trong hệ Mặt Trời. Học sinh tự học trong hệ Mặt Trời – Hình dạng, kích – Mô tả được hình dạng, kích thước Trái Đất. thước Trái Đất – Chuyển động của – Mô tả được chuyển động của Trái Đất (quanh trục và Trái Đất và hệ quả địa quanh Mặt Trời). lí – Xác định được phương hướng ngoài thực tế dựa vào Học sinh tự làm quan sát hiện tượng tự nhiên hoặc dùng địa bàn. 2
3. Nội dung Yêu cầu cần đạt Hướng dẫn thực hiện trong điều kiện (Quy định trong chương trình môn học) phòng, chống Covid-19 (Những yêu cầu cần đạt không có trong hướng dẫn ở cột này thì thực hiện theo yêu cầu cần đạt của chương trình môn học) – Nhận biết được giờ địa phương/giờ khu vực, so sánh được giờ của hai địa điểm trên Trái Đất. – Trình bày được hiện tượng ngày đêm luân phiên nhau và mô tả được sự lệch hướng chuyển động của vật thể theo chiều kinh tuyến. – Trình bày được hiện tượng ngày đêm dài ngắn theo mùa. CẤU TẠO CỦA TRÁI ĐẤT. VỎ TRÁI ĐẤT – Cấu tạo của Trái – Trình bày được cấu tạo của Trái Đất gồm ba lớp. Đất – Các mảng kiến tạo – Xác định được trên lược đồ các mảng kiến tạo lớn, đới tiếp giáp của hai mảng xô vào nhau. – Hiện tượng động – Trình bày được hiện tượng động đất, núi lửa và nêu đất, núi lửa và sức được nguyên nhân của hiện tượng này. phá hoại của các tai biến thiên nhiên này – Biết tìm kiếm thông tin về các thảm hoạ thiên nhiên do Học sinh tự học động đất và núi lửa gây ra. – Quá trình nội sinh – Phân biệt được quá trình nội sinh và ngoại sinh. và ngoại sinh. Hiện tượng – Trình bày được tác động đồng thời của quá trình nội tạo núi sinh và ngoại sinh trong hiện tượng tạo núi. – Các dạng địa hình – Phân biệt được các dạng địa hình chính trên Trái Đất. 3
4. Nội dung Yêu cầu cần đạt Hướng dẫn thực hiện trong điều kiện (Quy định trong chương trình môn học) phòng, chống Covid-19 (Những yêu cầu cần đạt không có trong hướng dẫn ở cột này thì thực hiện theo yêu cầu cần đạt của chương trình môn học) chính – Biết đọc lược đồ địa hình tỉ lệ lớn và lát cắt địa hình đơn giản. – Khoáng sản – Kể được tên một số loại khoáng sản. KHÍ HẬU VÀ BIẾN ĐỔI KHÍ HẬU – Các tầng khí quyển. – Mô tả được các tầng khí quyển, đặc điểm chính của tầng Thành phần không đối lưu và tầng bình lưu; hiểu được vai trò của oxy, hơi khí nước và khí carbonic. – Các khối khí. Khí áp – Kể được tên và nêu được đặc điểm về nhiệt độ, độ ẩm và gió của một số khối khí. – Trình bày được sự phân bố các đai khí áp và các loại gió thổi thường xuyên trên Trái Đất. – Nhiệt độ và mưa. – Trình bày được sự thay đổi nhiệt độ bề mặt Trái Đất Thời tiết, khí hậu theo vĩ độ. – Mô tả được hiện tượng hình thành mây, mưa. Học sinh tự học – Biết cách sử dụng nhiệt kế, ẩm kế, khí áp kế. – Phân biệt được thời tiết và khí hậu. – Trình bày được khái quát đặc điểm của một trong các đới khí hậu. – Phân tích được biểu đồ nhiệt độ, lượng mưa; xác định được đặc điểm về nhiệt độ và lượng mưa của một số địa điểm trên bản đồ khí hậu thế giới. 4
5. Nội dung Yêu cầu cần đạt Hướng dẫn thực hiện trong điều kiện (Quy định trong chương trình môn học) phòng, chống Covid-19 (Những yêu cầu cần đạt không có trong hướng dẫn ở cột này thì thực hiện theo yêu cầu cần đạt của chương trình môn học) – Sự biến đổi khí hậu – Nêu được một số biểu hiện của biến đổi khí hậu. và biện pháp ứng phó – Trình bày được một số biện pháp phòng tránh thiên tai và ứng phó với biến đổi khí hậu. NƯỚC TRÊN TRÁI ĐẤT – Các thành phần chủ – Kể được tên được các thành phần chủ yếu của thuỷ yếu của thuỷ quyển quyển. – Vòng tuần hoàn nước – Mô tả được vòng tuần hoàn lớn của nước. Học sinh tự học – Sông, hồ và việc sử – Mô tả được các bộ phận của một dòng sông lớn; mối dụng nước sông, hồ quan hệ giữa mùa lũ của sông với các nguồn cấp nước sông. – Nêu được tầm quan trọng của việc sử dụng tổng hợp Học sinh tự học nước sông, hồ. – Biển và đại dương. – Xác định được trên bản đồ các đại dương thế giới. Một số đặc điểm của – Trình bày được các hiện tượng sóng, thuỷ triều, dòng môi trường biển biển. – Nêu được sự khác biệt về nhiệt độ và độ muối giữa Học sinh tự học vùng biển nhiệt đới và vùng biển ôn đới. 5
6. Nội dung Yêu cầu cần đạt Hướng dẫn thực hiện trong điều kiện (Quy định trong chương trình môn học) phòng, chống Covid-19 (Những yêu cầu cần đạt không có trong hướng dẫn ở cột này thì thực hiện theo yêu cầu cần đạt của chương trình môn học) – Nước ngầm và băng – Nêu được tầm quan trọng của nước ngầm và băng hà. hà ĐẤT VÀ SINH VẬT TRÊN TRÁI ĐẤT – Lớp đất trên Trái – Nêu được các tầng đất và các thành phần chính của đất. Đất. Thành phần của đất – Các nhân tố hình – Trình bày được một số nhân tố hình thành đất. thành đất – Một số nhóm đất – Kể được tên và xác định được trên bản đồ một số nhóm điển hình ở các đới đất điển hình ở vùng nhiệt đới hoặc ở vùng ôn đới. thiên nhiên trên Trái Đất – Sự sống trên hành – Nêu được ví dụ về sự đa dạng của thế giới sinh vật ở lục Học sinh tự học tinh địa và ở đại dương. – Sự phân bố các đới – Xác định được trên bản đồ sự phân bố các đới thiên thiên nhiên nhiên trên thế giới. – Rừng nhiệt đới – Trình bày được đặc điểm của rừng nhiệt đới. – Biết cách tìm hiểu môi trường tự nhiên qua tài liệu và tham quan địa phương. CON NGƯỜI VÀ THIÊN NHIÊN – Dân số thế giới – Đọc được biểu đồ quy mô dân số thế giới. – Sự phân bố dân cư 6
7. Nội dung Yêu cầu cần đạt Hướng dẫn thực hiện trong điều kiện (Quy định trong chương trình môn học) phòng, chống Covid-19 (Những yêu cầu cần đạt không có trong hướng dẫn ở cột này thì thực hiện theo yêu cầu cần đạt của chương trình môn học) thế giới – Trình bày và giải thích được đặc điểm phân bố dân cư trên thế giới. – Xác định được trên bản đồ một số thành phố đông dân nhất thế giới. – Con người và thiên – Nêu được các tác động của thiên nhiên lên hoạt động nhiên sản xuất và sinh hoạt của con người. – Trình bày được những tác động chủ yếu của loài người lên thiên nhiên Trái Đất. – Bảo vệ tự nhiên, – Nêu được ý nghĩa của việc bảo vệ tự nhiên và khai thác khai thác thông minh thông minh các tài nguyên vì sự phát triển bền vững. Liên các tài nguyên vì sự hệ thực tế địa phương. phát triển bền vững – Biết cách tìm hiểu môi trường tự nhiên qua tài liệu và Học sinh tự học tham quan địa phương. 7
8. B. LỊCH SỬ Nội dung Yêu cầu cần đạt Hướng dẫn thực hiện trong điều kiện (Quy định trong chương trình môn học) phòng, chống Covid-19 (Những yêu cầu cần đạt không có trong hướng dẫn ở cột này thì thực hiện theo yêu cầu cần đạt của chương trình môn học) TẠI SAO CẦN HỌC LỊCH SỬ? – Lịch sử là gì? – Nêu được khái niệm lịch sử và môn Lịch sử. – Hiểu được lịch sử là những gì đã diễn ra trong quá khứ. - Học sinh tự học: Hiểu được lịch sử là những gì đã diễn ra trong quá khứ. – Giải thích được vì sao cần thiết phải học môn Lịch sử. - Chỉ yêu cầu học sinh nêu được sự cần thiết phải học môn Lịch sử. – Dựa vào đâu để biết – Phân biệt được các nguồn sử liệu cơ bản, ý nghĩa và giá trị - Chỉ yêu cầu học sinh tập trung vào khái và dựng lại lịch sử? của các nguồn sử liệu (tư liệu gốc, truyền miệng, hiện vật, niệm và giá trị của tư liệu truyền miệng, chữ viết, ). tư liệu hiện vật, tư liệu chữ viết để giúp phân biệt được các nguồn sử liệu. - Thời gian trong lịch – Biết được một số khái niệm và cách tính thời gian trong lịch sử sử: thập kỉ, thế kỉ, thiên niên kỉ, trước Công nguyên, sau Công nguyên, âm lịch, dương lịch, THỜI NGUYÊN THUỶ - Nguồn gốc loài – Giới thiệu được sơ lược quá trình tiến hoá từ vượn người người thành người trên Trái Đất. – Xác định được những dấu tích của người tối cổ ở Đông - Học sinh tự học: Xác định được những Nam Á. dấu tích của người tối cổ ở Đông Nam Á. – Kể được tên được những địa điểm tìm thấy dấu tích của 8
9. Nội dung Yêu cầu cần đạt Hướng dẫn thực hiện trong điều kiện (Quy định trong chương trình môn học) phòng, chống Covid-19 (Những yêu cầu cần đạt không có trong hướng dẫn ở cột này thì thực hiện theo yêu cầu cần đạt của chương trình môn học) người tối cổ trên đất nước Việt Nam – Xã hội nguyên thuỷ – Mô tả được sơ lược các giai đoạn tiến triển của xã hội người nguyên thuỷ. – Trình bày được những nét chính về đời sống của người thời nguyên thuỷ (vật chất, tinh thần, tổ chức xã hội, ). – Nhận biết được vai trò của lao động đối với quá trình phát – Học sinh tự học: Nhận biết được vai triển của người nguyên thuỷ cũng như của con người và xã trò của lao động đối với quá trình phát hội loài người. triển của người nguyên thuỷ cũng như của con người và xã hội loài người. – Nêu được đôi nét về đời sống của người nguyên thuỷ trên - Chỉ yêu cầu học sinh tập trung nêu được đất nước Việt Nam. đôi nét chính về đời sống của người nguyên thuỷ trên đất nước Việt Nam. – Sự chuyển biến từ – Trình bày được quá trình phát hiện ra kim loại và vai trò - Chỉ yêu cầu học sinh trình bày quá trình xã hội nguyên thuỷ của nó đối với sự chuyển biến từ xã hội nguyên thuỷ sang phát hiện ra kim loại. sang xã hội có giai xã hội có giai cấp. cấp - Sự chuyển biến và - Mô tả được sự hình thành xã hội có giai cấp. phân hóa của xã hội nguyên thuỷ – Giải thích được vì sao xã hội nguyên thuỷ tan rã. - Trình bày được quá trình phát hiện ra kim loại và vai trò - Chỉ yêu cầu học sinh trình bày được vai của nó đối với sự chuyển biến và phân hóa của xã hội trò của phát hiện ra kim loại nó đối với 9
10. Nội dung Yêu cầu cần đạt Hướng dẫn thực hiện trong điều kiện (Quy định trong chương trình môn học) phòng, chống Covid-19 (Những yêu cầu cần đạt không có trong hướng dẫn ở cột này thì thực hiện theo yêu cầu cần đạt của chương trình môn học) nguyên thuỷ. sự chuyển biến và phân hóa của xã hội nguyên thuỷ. – Mô tả và giải thích được sự phân hóa không triệt để của - Học sinh tự học: Mô tả và giải thích xã hội nguyên thủy ở phương Đông. được sự phân hóa không triệt để của xã hội nguyên thủy ở phương Đông. - Nêu được một số nét cơ bản của xã hội nguyên thủy ở Việt Nam (qua các nền văn hóa khảo cổ Phùng Nguyên – Đồng Đậu – Gò Mun). XÃ HỘI CỔ ĐẠI – Ai Cập và Lưỡng Hà – Nêu được tác động của điều kiện tự nhiên (các dòng sông, - Học sinh tự học: Nêu được tác động của đất đai màu mỡ) đối với sự hình thành nền văn minh Ai Cập điều kiện tự nhiên (các dòng sông, đất đai và Lưỡng Hà. màu mỡ) đối với sự hình thành nền văn minh Ai Cập và Lưỡng Hà. – Trình bày được quá trình thành lập nhà nước của người Ai Cập và người Lưỡng Hà. – Kể được tên và nêu được những thành tựu chủ yếu về văn hoá ở Ai Cập, Lưỡng Hà. – Ấn Độ – Giới thiệu được điều kiện tự nhiên của lưu vực sông Ấn, - Học sinh tự học: Giới thiệu được điều sông Hằng. kiện tự nhiên của lưu vực sông Ấn, sông Hằng. 10
11. Nội dung Yêu cầu cần đạt Hướng dẫn thực hiện trong điều kiện (Quy định trong chương trình môn học) phòng, chống Covid-19 (Những yêu cầu cần đạt không có trong hướng dẫn ở cột này thì thực hiện theo yêu cầu cần đạt của chương trình môn học) – Trình bày được những điểm chính về chế độ xã hội của Ấn Độ. – Nhận biết được những thành tựu văn hoá tiêu biểu của Ấn Độ. Trung Quốc – Giới thiệu được những đặc điểm về điều kiện tự nhiên - Học sinh tự học: Giới thiệu được những của Trung Quốc cổ đại. đặc điểm về điều kiện tự nhiên của Trung Quốc cổ đại. - Mô tả được sơ lược quá trình thống nhất và sự xác lập chế độ phong kiến ở Trung Quốc dưới thời Tần Thuỷ Hoàng. – - Xây dựng được đường thời gian từ đế chế Hán, Nam Bắc triều đến nhà Tuỳ. – Nêu được những thành tựu cơ bản của nền văn minh Trung Quốc. - Hy Lạp và La Mã – Giới thiệu và nhận xét được tác động về điều kiện tự nhiên - Chỉ yêu cầu học sinh nêu tác động về (hải cảng, biển đảo) đối với sự hình thành, phát triển của điều kiện tự nhiên (hải cảng, biển đảo) nền văn minh Hy Lạp và La Mã. đối với sự hình thành, phát triển của nền văn minh Hy Lạp và La Mã. 11
12. Nội dung Yêu cầu cần đạt Hướng dẫn thực hiện trong điều kiện (Quy định trong chương trình môn học) phòng, chống Covid-19 (Những yêu cầu cần đạt không có trong hướng dẫn ở cột này thì thực hiện theo yêu cầu cần đạt của chương trình môn học) - Trình bày được tổ chức nhà nước thành bang, nhà nước đế chế ở Hy Lạp và La Mã. - Nêu được một số thành tựu văn hoá tiêu biểu của Hy Lạp, La Mã. ĐÔNG NAM Á TỪ NHỮNG THẾ KỈ TIẾP GIÁP CÔNG NGUYÊN ĐẾN THẾ KỈ X – Khái lược về khu - Trình bày sơ lược về vị trí địa lí của vùng Đông - Học sinh tự học: Trình bày sơ lược về vị vực Đông Nam Á Nam Á. trí địa lí của vùng Đông Nam Á. – Các vương quốc cổ - Trình bày được quá trình xuất hiện các vương quốc cổ ở ở Đông Nam Á Đông Nam Á từ đầu Công nguyên đến thế kỉ VII. – Nêu được sự hình thành và phát triển ban đầu của các vương quốc phong kiến từ thế kỉ VII đến thế kỉ X ở Đông Nam Á. – Giao lưu thương mại - Phân tích được những tác động chính của quá trình giao - Học sinh tự học: Phân tích được những và văn hóa ở Đông lưu thương mại và văn hóa ở Đông Nam Á từ đầu Công tác động chính của quá trình giao lưu Nam Á từ đầu Công nguyên đến thế kỉ X. thương mại và văn hóa ở Đông Nam Á từ nguyên đến thế kỉ X đầu Công nguyên đến thế kỉ X. VIỆT NAM TỪ KHOẢNG THẾ KỈ VII TRƯỚC CÔNG NGUYÊN ĐẾN ĐẦU THẾ KỈ X – Nhà nước Văn Lang, – Nêu được khoảng thời gian thành lập và xác định được Âu Lạc phạm vi không gian của nước Văn Lang, Âu Lạc trên bản đồ + Nhà nước Văn Lang hoặc lược đồ. – Trình bày được tổ chức nhà nước của Văn Lang, Âu Lạc. 12
13. Nội dung Yêu cầu cần đạt Hướng dẫn thực hiện trong điều kiện (Quy định trong chương trình môn học) phòng, chống Covid-19 (Những yêu cầu cần đạt không có trong hướng dẫn ở cột này thì thực hiện theo yêu cầu cần đạt của chương trình môn học) + Nhà nước Âu Lạc – Mô tả được đời sống vật chất và tinh thần của cư dân Văn Lang, Âu Lạc. – Thời kì Bắc thuộc và chống Bắc thuộc từ thế kỉ II trước Công nguyên đến năm 938 + Chính sách cai trị của – Nêu được một số chính sách cai trị của phong kiến phương - Chỉ yêu cầu học sinh tập trung nêu ngắn các triều đại phong kiến Bắc trong thời kì Bắc thuộc. gọn một số chính sách cai trị chủ yếu của phương Bắc phong kiến phương Bắc. + Sự chuyển biến về – Nhận biết được một số chuyển biến quan trọng về kinh tế, kinh tế, văn hoá trong xã hội, văn hoá ở Việt Nam trong thời kì Bắc thuộc. thời kì Bắc thuộc + Các cuộc đấu tranh – Lập được biểu đồ, sơ đồ và trình bày được những nét - Chỉ yêu cầu học sinh kể tên được các giành lại độc lập và chính; giải thích được nguyên nhân, nêu được kết quả và ý cuộc khởi nghĩa tiêu biểu, sau đó tùy địa bảo vệ bản sắc văn nghĩa của các cuộc khởi nghĩa tiêu biểu của nhân dân Việt phương tập trung trình bày một cuộc hoá của dân tộc Nam trong thời kì Bắc thuộc (khởi nghĩa Hai Bà Trưng, khởi nghĩa tiêu biểu có liên quan hoặc Bà Triệu, Lý Bí, Mai Thúc Loan, Phùng Hưng, ). diễn ra tại địa phương; hoặc lựa chọn một cuộc khởi nghĩa tiêu biểu để trình bày. – Giới thiệu được những nét chính của cuộc đấu tranh về văn hoá và bảo vệ bản sắc văn hoá của nhân dân Việt Nam trong thời kì Bắc thuộc. 13
14. Nội dung Yêu cầu cần đạt Hướng dẫn thực hiện trong điều kiện (Quy định trong chương trình môn học) phòng, chống Covid-19 (Những yêu cầu cần đạt không có trong hướng dẫn ở cột này thì thực hiện theo yêu cầu cần đạt của chương trình môn học) + Bước ngoặt lịch sử ở – Trình bày được những nét chính (nội dung, kết quả) về các - Học sinh tự học: Trình bày được những đầu thế kỉ X cuộc vận động giành quyền tự chủ của nhân dân Việt Nam nét chính (nội dung, kết quả) về các cuộc dưới sự lãnh đạo của họ Khúc và họ Dương. vận động giành quyền tự chủ của nhân dân Việt Nam dưới sự lãnh đạo của họ Khúc và họ Dương. – Mô tả được những nét chính trận chiến Bạch Đằng lịch sử năm 938 và những điểm độc đáo trong tổ chức đánh giặc của Ngô Quyền. - Nêu được ý nghĩa lịch sử của chiến thắng Bạch Đằng năm 938. – Vương quốc – - Mô tả được sự thành lập, quá trình phát triển của Champa.– - Chỉ yêu cầu học sinh mô tả được sự Champa thành lập của Champa. - Trình bày được những nét chính về tổ chức xã hội và kinh tế của Champa. - Nhận biết được một số thành tựu văn hoá của Champa. - Vương quốc Phù Nam – Mô tả được sự thành lập, quá trình phát triển và suy vong - Chỉ yêu cầu học sinh mô tả được sự của Phù Nam. thành lập của Phù Nam. 14
15. Nội dung Yêu cầu cần đạt Hướng dẫn thực hiện trong điều kiện (Quy định trong chương trình môn học) phòng, chống Covid-19 (Những yêu cầu cần đạt không có trong hướng dẫn ở cột này thì thực hiện theo yêu cầu cần đạt của chương trình môn học) – Trình bày được những nét chính về tổ chức xã hội và kinh tế của Phù Nam. - Nhận biết được một số thành tựu văn hoá của Phù Nam. 15